شناخت فیروزه نیشابور؛ بهترین فیروزه جهان

چرا فیروزه نیشابور بهترین فیروزه جهان است؟

اگر با سنگ فیروزه آشنایی داشته باشید قطعا می دانید که فیروزه نیشابور به عنوان یکی از معروف‌ترین و با ارزش‌ترین فیروزه‌های جهان شناخته می‌شود. جدا از تاریخچه تولید و خواص درمانی و روانی این سنگ، رنگ آبی منحصر به فرد آن و کیفیت و پایداری بی نظیر این سنگ است که آن را تبدیل به ارزشمند ترین فیروزه در جهان کرده است.

فیروزه نیشابور نسبت به سایر فیروزه ها، دارای ساختار محکم تر و مقاوم تری است که باعث می‌شود به مرور زمان کیفیت و زیبایی آن کاهش نیابد. به همین دلایل، فیروزه نیشابور به عنوان یکی از بهترین و با ارزش‌ترین فیروزه‌های جهان شناخته می‌شود و جایگاه ویژه‌ای در صنعت سنگ‌های قیمتی دارد.

تاریخچه فیروزه ی نیشابور از کجا به دست می آید؟

بدون ترديد معدن فيروزه نيشابور يکي از قديمي ترين معادن جهان است و می توان آن را «قديمي ترين معدن فعال جهان» ناميد. سابقه فعالیت اين معدن به گواه شواهد باستان شناسي تا بیش از 6000 سال پيش به اثبات رسيده است ولي به جرأت مي توان قدمت معدن را بيشتر از آن نيز برآورد نمود.

بعلاوه از نظر کیفیت فیروزه تولیدی نیز (با وجود كشف و راه اندازی معادن زیادي در آمريكا و چين در سال های اخیر) کماکان فیروزه نیشابور به عنوان مرغوب ترین فیروزه جهان مطرح می باشد.

آشنایی با معدن فیروزه نیشابور

رنگ فیروزه نیشابور

یکی از مهم‌ترین عواملی که بر ارزش و قیمت فيروزه‌ها تأثیر می‌گذارد، رنگ آن‌ها است. فيروزه‌هایی که از معدن نیشابور استخراج می‌شوند، دارای رنگهای متنوعی هستند که به طور کلی می‌توان آن‌ها را به دو دسته رنگی، یعنی آبی و سبز تقسیم کرد. تفاوت رنگ در فيروزه‌ها به دلیل وجود ناخالصی‌ در ساختار آن‌ها و مقدار آب موجود در این کانی رخ می‌دهد. از جمله ناخالصی‌های معمول آهن می‌باشد. وجود این عنصر به صورت ناخالصی در كانی فيروزه، باعث تغییر رنگ آبی آن به سبز می‌شود.

به علاوه، رنگ فيروزه می‌تواند درجات مختلفی از پررنگی یا کم‌رنگی داشته باشد. از فيروزه‌های آبی که رنگ آن‌ها ممکن است از سفید مایل به آبی تا آبی آسمانی و نهایتاً آبی سیر متغیر باشد، گرفته تا فيروزه‌های سبز که می‌تواند از سفید مایل به سبز تا سبز چمنی یا سبز لجنی، تغییر رنگ داشته باشد.

مراحل تشکیل و عوامل ایجاد رنگ در فیروزه

انواع سنگ فیروزه نیشابور

انواع فیروزه در بازار بر اساس یکسری ویژگی ها و خواص متنوع از جمله شکل ظاهری، رنگ، کيفيت و ارزش اقتصادي سنگ خام، جبهه کار استخراجي و نوع ذخیره تقسیم بندی و نامگذاری های متعددی دارد.

انواع فیروزه بر اساس شکل ظاهری به دو دسته كلي فیروزه عجمي و فیروزه شجري تقسيم می شوند.

فیروزه عجمی:

به فيروزه صاف و بدون خط و خطوط در اصطلاح فيروزه عجمي گفته می شود. وجه تسميه فيروزه عجمي به علاقه و ارتباط فرهنگی ایرانیان از دیرباز به این نوع فیروزه بر میگردد. در مقابل، فيروزه‌های دارای خطوط و رگه های مختلف در ساختارشان به عنوان فيروزه‌های شجری یا فيروزه‌های عربی شناخته می‌شوند.

فیروزه شجری:

فيروزه‌هایی که در داخل آن‌ها رگه‌هایی از سنگ مادر دیده می‌شود، به عنوان «فيروزه شجري» شناخته می‌شوند. دليل اين نامگذاري شكل شاخه درختي است كه در اثر وجود اين رگه ها در روي نگين هاي فيروزه ايجاد مي شود که به عنوان یکی از اصلی ترین عناصر جذابیت‌ در این نوع جواهر شناخته می‌شوند. ارزش اين نوع فيروزه بسته به نقش و طرحي كه رگه ها بر روي آن ايجاد مي نمايند متفاوت است. فيروزه شجري به نام‌های دیگری همچون «فيروزه عربی» یا «رگه دار» نیز شناخته می‌شود.

گرانترین سنگ فیروزه نیشابور

به صورت کلي سنگي که از معدن فيروزه نيشابور استخراج مي شود، قبل از فروش، از لحاظ ارزش اقتصادي تقسيم بندي مي گردد. در اين مرحله سنگ از نظر نوع ماده معدني و ارزش اقتصادي آن به دسته هاي مختلف تقسيم مي گردد تا قيمت گذاري و فروش آن آسان تر و منصفانه تر انجام شود.

فیروزه عجمي درجه يک با ارزشترين و گران بهاترين فيروزه توليدي در معدن فيروزه نيشابور است که حتما بايد صاف بوده و رنگ آن آبي سير باشد. هرچه رنگ عجمي، کمتر بوده و از مرغوبيتش کاسته شود، درجه بندي آن نيز نزول پيدا خواهد کرد.

البته مي توان گفت که سنگ هاي درجه يک خوشرنگ که رگه هاي ضخيمي دارند نیز، از لحاظ ارزشي با سنگ هاي عجمي برابري مي نمايند.

قیمت و خرید فیروزه نیشابور

انواع مختلف فيروزه‌های استخراجی از معدن نیشابور بر اساس یکسری از شاخص های مهم صنعتی و تجاری از جمله شکل ظاهری، رنگ، کيفيت و ارزش اقتصادي سنگ خام، جبهه کار استخراجي و نوع ذخیره مورد بررسی و تقسیم‌بندی قرار میگیرند. بدون شک هر یک از این عوامل بر ارزش فیروزه تأثیر می گذارند.  به عنوان مثال، فیروزه های آبی روشن و لاجوردی با شفافیت بالا و ناخالصی های کم ارزش بیشتری نسبت به فیروزه های آبی تیره و کدر با ناخالصی های زیاد دارند. با توجه به این تقسیم بندی ها، خریداران و فروشندگان فیروزه می توانند قیمت گذاری دقیق تری انجام دهند. همچنین، این تقسیم بندی ها به خریداران کمک می کند تا فیروزه با کیفیت مناسب و قیمت مناسب را خریداری کنند.

فیروزه ی نیشابور در فرهنگ و تاریخ و ادبیات

از دوران باستان، فیروزه به عنوان نمادی از زیبایی و ارزش در فرهنگ ایرانی به شمار می‌آمد. از زیبایی‌های طبیعی گرفته تا زیبایی‌های معنوی، فیروزه با ویژگی‌های خاص خود، موضوع بسیار مورد توجهی در شعر و ادبیات فارسی بوده است و در اشعار و ادبیات فارسی نیز، به‌ویژه در آثار شاعران بزرگ مانند عطار نیشابوری، حافظ، سعدی، مولوی، نظامی، ادیب الممالک فراهانی، سهراب سپهری، و اخوان ثالث و… جایگاه ویژه‌ای داشته است.

حافظ:

راستی خاتمِ فیروزهٔ بواسحاقی

خوش درخشید ولی دولتِ مُستَعجِل بود

صائب تبریزی:

هرگز نبوده است ملاحت به این کمال

عکس تو آب آینه راشور می کند

صائب اگر به تاج شهان جا کند همان

فیروزه یاد خاک نشابور می کند

ادیب الممالک:

تا خاتم فیروزه مرا یار فرستاد

فیروزیم از خاتمه کار فرستاد

زین پس مه و خورشید بزنهار من آیند

کان شاه مرا خاتم زنهار فرستاد

فیروزه کزان روشنی دیده پدیده است

یارم ز پی کوری اغیار فرستاد

فیروزه فرستاد مرا دوست ندانم

یاقوتی از آن لعل گهربار فرستا

مولوی:

چشمانش مثل فیروزه بود و سرخوش

لبانش مثل شکر بود و تازه‌دلوش

چنان مستم چنان مستم من امروز

که پیروزه نمیدانم ز پیروز – مولوی

فیروزه در اشعار و ادبیات فارسی

زندگینامه و آثار عطار