نیشابور شهر اسرارآمیزی است که در لابلای صفحات تاریخ و کوران حوادث شبیه به گنجی مدفون است. بلایایی طبیعی مثل زلزله‌های متعدد و یورش دشمنان بارها آن را ویران کرده است. این ویرانی ها گرچه باعث شده تا نیشابور امروزی شکوه گذشته را نداشته باشد. اما آثار و یادگارهایی پراکنده از گذر تاریخ به جای مانده که می توان با دیدن و مطالعه ی آن ها می توان کمک کند تا اسرار این شهر را بهتر و بیشتر کشف کرد. گنبدهای شادمهر از آن نشانه هایی است که می توان به کمک آن شکوه تاریخ و هنر نیشابور را بهتر شناخت.
موقعیت و دسترسی به گنبدهای شه میر
یکی از آن نشانه ها دو گنبد شادمهر یا شه میر در 10 کیلومتری جنوب نیشابور در کنار جاده نیشابور-کاشمر در میان قبرستانی قدیمی در نزدیکی روستای شادمهرک قرار گرفته است. از مرکز نیشابور چیزی حدود 20 دقیقه تا رسیدن به این جاذبه گردشگری معماری فاصله دارید. و زمانی کمتر از یک ساعت برای بازدید عمومی از این بنا کافیست. اما اگر به معماری سنتی و سازه های آجری و همچنین بررسی قبرستان های قدیمی علاقمندید می توانید زمان بیشتری را به دیدن این جاذبه معماری اختصاص دهید.
نامگذاری گنبدهای شادمهر نیشابور
گنبدهای شادمهر را به نام های «شهمیر»، «شاد مهرک»، «شهمیر»، «مهرآباد»، «مهراوا» و «مهروا» می‌شناسیم. نکته‌ی جالب آنجاست که «مهر» در تمام این اسامی وجود دارد.
راهنمای کامل سفر به نیشابور را اینجا بخوانید
کاربرد و ساختار گنبدهای شادمهر نیشابور
گنبد های شادمهر در واقع دو گنبد آجری هستند، که یکی از دیگری بزرگتر است و به گنبد های بزرگ و کوچک شناخته می‌شوند. این دو گنبد در دسته بناهای آرامگاهی قرار می‌گیرند و در منطقه ای در سه کیلومتری جنوب غربی نیشابور و در میان گورستانی قدیمی قرار گرفته اند. این دو گند با روستای شادمهر 800 متر فاصله دارند.
1- گنبد بزرگ شهمیر
این گنبد به شیوه ی رازی ساخته شده است. شیوه ی رازی یکی از فنی ترین و باشکوه ترین شیوه های معماری ایرانی است. دقت و کیفیت ساخت این بنا باعث شده است تا علی رغم آسیب های فراوان انسانی که به این بنا رسیده و همچنین عدم رسیدگی شایسته به آن اما همچنان استوار بر جای خود نشسته باشد. پوسته داخلی این بنا همچنان نماینگر شکوه این بنا است. منبع
این بنا از بیرون پلانی هشت ضلعی دارد اما از درون چهارگوشه و چلیپایی(صلیبی) است.
بدنه بیرونی بنا ظاهرا با آجرچینی ساده نماسازی شده اما رعایت تقارن، توازن و تعبیه درگاهی‌ها و طاقنماهای متناسب و سطوح پر و خالی نمای بنا را زیبا و پر شکوه جلوه می داده است.
فضای داخلی گنبد شباهت به گنبدهای خواجه نظام‌الملک و تاج‌الملک در مسجد جامع اصفهان دارد و با توجه به شیوه معماری، اندازه آجرها و وجود سردابه تدفین در کف، آن بنا می‌تواند در شمار بناهای آرامگاهی عصر سلجوقی محسوب شود.
گنبد بزرگ شادمهر در 5 دی 1356 به شماره 1549 در فهرست آثار ملی ثبت شده است.
2- گنبد کوچک شهمیر نیشابور
در 15 متری شمال گنبد بزرگ، سازه ی دیگری قرار دارد که دارای سقف گنبدی است. پلان این بنا نیز هشت ضلعی است البته به نظر میرسد اساس پلان مربعی بوده است که گوشه های آن پخ داده شده.
این بنا نمایی ساده دارد که در گذشته به شکل چهار ایوانی که امکان ورود به بنا را فراهم می آوردند داشته است.
این گنبد کوچک در 25 مهرماه سال 1375 به شماره 1804 ذر فهرست آثار ملی ثبت شده است.
