بازار تاریخی سرپوش نیشابور | اطلاعات اثر، قدمت، آدرس و شرایط بازدید

بازار نیشابور دفتری است که از تاریخ به یادگار مانده. دفتری که از عهد صفوی و یا حتی پیش از آن برایمان به یادگار مانده. تکه هایی از این دفتر در دوره افشار و تکه هایی هم در زمان قاجارها به شیرازه ی تاریخ گره خورده. القصه که موزه ای زنده در میانه شهر امروزین نیشابور انتظارتان را می کشد. در میان بازارهای سنتی خراسان آن چیزی که در نیشابور می بینید بدیل و مثالی ندارد. البته قطعاتی از ستون فقرات نیشابور گذشته به جا مانده و شما باید این تکه های پازل تاریخ را خود به در کنار یکدیگر قرار دهید تا اسرار این ققنوس‌شهر تاریخ را کشف کنید.

یک آشنایی اولیه با بازار نیشابور

این اثر تاریخی که از به دوره صفویه است/10/81 با شماره 6739 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

طول قسمت های باقیمانده بازار نیشابور حدود 750 متر است. بازارهای ایرانی شامل فضاهای محتلفی بوده اند که اینجا می توانید عناصر متنوعی از جمله حجره، تیمچه، سرا، کاروانسرا، حمام ، مسجد، تکیه و آب‌انبار را بیابید. گرچه قدمت این بازار را به عهد صفوی نسبت می دهند اما در دوره‌های افشاریه، زندیه و قاجار بازسازی و یا بخش هایی از آن نیز در این دوران احداث‌ شده است.

بازار بزرگ شهر نیشابور بازار چهارسوی بزرگ نامیده می شده و بازار دیگری به نام چهار سوی کوچک داشته که یکی از این دو چهار سوی کرامانیان می‌گفته‌اند و بازارهای دیگری این دو بازار را عمودا قطع می کرده و بازار بزرگ از شمال به دروازه سر پل و از  جنوب به گورستان حسین امتداد داشته است و.شاید نام دیگر ان بازار حیره باشد و در این بازارها تیم ها و کاروانسراهایی برای اصناف مختلف وجود داشته که هر صنفی در محلی جدا از دیگران جای مخصوصی را برای خود داشته‌اند و کفاشان و بزازان و خرازی فروشان و آهنگران هر یک سرائی خاص به خودشان داشته‌اند.

 منبع: آثار باستانی خراسان

چرا باید بازار نیشابور را دید؟

بازار های سنتی مراکز مهم شهرهای ایران بوده اند. نه تنها کانون اقتصاد که نبض سیاست، مذهب، تحولات جامعه و فرهنگ شهر در بازار می‌تپید. بازارها موزه هایی پرگنجینه ای از تاریخ ماست که متاسفانه بسیاری از آنها ویران شده و یا از آنها که مانده بخش های مهمی از دست رفته. نیشابور یکی از مهمترین بازارهای سرپوشیده خراسان را دارد. شهری که نام رفیعی در طول تاریخ کشورمان بوده. پس نباید فرصت کشف این مخزن الاسرار تاریخ و فرهنگ نیشابور بزرگ را از دست داد.

تاریخچه بازار نیشابور

اين بازار از جمله بازارهاي منحصر به فرد در استان خراسان است كه قدمت آن به دوره صفويه مي رسد. اين بازار از محل چهار سوق كه در ابتداي بازار زرگران بوده و به سمت جنوب تا حوالي دروازه عراق امتداد مي يافته است در داخل اين بازار تعدادي تيمچه، سرا و كاروانسرا قرار داشته كه هم اكنون تعدادي از آن‌ها تا حدودي سالم و بقيه تخريب شده‌اند.

کرزن سیاح انگلیسی که در سال ۱۳۱۰ از طریق دروازه پاچنار وارد شهر نیشابور شده است مدعی است که مدت‌ها قبل از ورود به شهر دیوارهای فروریخته و برج و باروهای ویران نیشابور و برفراز آن‌ها سقف و گلدسته مسجد باشکوه جامع از دور نمایان بوده است.

و باز پانزده سال پس از نخستین سفر جرج کرزن، جاکسون محقق امریکایی وارد شهر نیشابور شده و درباره آن چنین نوشته است:

«جمعیت ده هزار نفری شهر در چهار کوی معتبر زندگی می‌کنند و کاروانسراهای شهر نسبتا متوسط و چندین گرمابه عمومی بزرگ دارد اما بازارهای شهر نیشابور چندان وسیع نیست. و همچنین کار چهارصد و پنجاه باب مغازه را بسیار با رونق توصیف نموده و تنها بنای معتبر و تاریخی آن را مسجد جامع دانسته که طبق سنگ نوشته موجود در آن مربوط به سال ۱۰۲۱ ه. ق، عصر شاه عباس صفوی، است؛ اما اصل بنای آن در سال ۸۹۹ ه. ق به همت علی پهلوان گرجی پسر بایزید بنا شده است.

معماری

در بازار نیشابور چه بناهای تاریخی قرار دارد؟

سرای زهدی

راسته بازار را که به سمت جنوب بروید در ضلع غربی آن به سرای زهدی می‌رسید. این قسمت از بازار را صنف لحافدوزان و نجاران برای فعالیت خود انتخاب کرده اند. قدمت این سرا را دوره صفوی تخمین می‌زنند.

حمام قدیمی بازار

آب انبار بازار

گرمابه مرمر

گرمابه گلشن

شرایط و بهترین زمان بازدید از بازار نیشابور

بازار نیشابور را در همه فصول سال می توانید ببینید. در واقع یکی از جاذبه های گردشگری نیشابور که چونان آغوش مادری مهربان شما را در شب های زمستان سرد گرم می کند و در تابستان هم مانند سایه ی پدری با شانه های ستبر شما را از ستیغ آفتاب در امان نگه می‌دارد همینجاست؛ بازار سرپوش نیشابور. پس برای بازدید از آن در تمام شب و روزهای سال دغدغه ای نخواهید داشت. بازدید از این بنا نه تنها رایگان است بلکه با استقبال کسبه ی بازار هم همراه است 😊. ساعات بازدید هم وقتی است که حوالی هشت صبح کم کم کرکره ی حجره ها بالا می رود تا شب هنگام که دوباره پلک حجره ها روی هم می آید تا تن از روز شلوغ در خلوت و سکوت شب بیاساید. و دیگر شما هم بهتر است بازار را به مقصد شام و محل اقامتتان ترک کنید و به سایر نقاط دیدنی فشرده‌ای از ایران بزرگ بروید.

بهترین دسترسی

ورودی اصلی بازار سرپوشیده‌ی نیشابور از حاشیه خیابان اصلی نیشابور (خیابان امام) است. برای رفتن به بازار نیشابور می توانید از نقشه زیر استفاده کنید؛

برای رفتن به بازار نیشابور می توانید از نقشه زیر استفاده کنید.

 برای رسیده به این بنا که مرکز شهر است هیچ چالشی نخواهید داشت. چالش اصلی شما اگر با ماشین شخصی به آنجا می روید جای پارک است که در نقشه ی زیر برخی از فضاهای مناسب برای پارک ماشین را برایتان مشخص کرده ایم تا با دغدغه ی کمتری از این جاذبه دیدن کنید.

جاذبه های اطراف بازار نیشابور

مسجد جامع نیشابور: ما ایرانی ها وقتی نام مسجد را می شنویم. چشم های ذهنمان یک گنبد و دو منار در طرفین آن تصور می کند. این تصور قالب و یا آرکی تایپ ذهنمان از مسجد است. مسجد جامع نیشابور را برای همین باید دید. جایی که تصورات ما از مسجد کمی تغییر می کند. در این مسجد خبری از گنبد و مناره نیست. شاید هم به همین دلیل است که کمتر مورد توجه قرار گرفته است، حال آنکه در این تفاوت رمز و رازهای بسیاری قرار دارد که باید به آن عمیق تر نگاه کرد.

کاروانسرا رباط شاه عباسی: این بنا در میان مردم نیشابور به رباط شاه عباسی شهرت دارد. از بناهای مهم شهر بوده است که در گذشته در خارج از یکی از دروازه های شهر نیشابور (دروازه ی مشهد) واقع شده بوده است. با گسترش شهر، این بنا امروزه در مرکز شهر و مجاور خیابان اصلی نیشابور امروز قرار گرفته است. این بنا در نوع کاروانسراهای دشت قرار می گیرد. به سبک چهار ایوانی ساخته شده است که اوجی است از معماری صفوی.

آرامگاه خیام: بنای آرامگاه خیام را هوشنگ سیحون طراحی کرده است. همانطور که می دانید سیحون را به عنوان معمار مقابر مشاهیر ایران می‌شناسند. او سعی داشت تا شخصیت بزرگان ایرانی را در هیبت معماری بنای آرامگاهشان به نمایش درآورد تا بازدید کنندگان از بنای یادبود آنها به شناخت بیشتری از صاحبان مقبره برسند. شاید سخت ترین کارفرمای سیحون خیام بوده است چرا که شخصیتی پیچیده و تخصص هایی بسیار داشته است

آرامگاه عطار و کمال الملک: عطار یکی از  پرآوازه ترین نام های عرفان و ادبیات فارس زبانان که جزو اولین معلم های مولانای بلخی است و کتاب های بسیاری را از خود به یادگار گذاشته ؛یکی از بزرگان نیشابوری است که در حمله ی مغول و به دست سربازان مغول کشته شد. مقبره ی این حکیم پرآوازه در شهر نیشابور و در باغی زیبا در جنوب شرقی نیشابور واقع شده است. زیارت قبر عطار مقدمه ای است برای آشنایی با اندیشه ها و حکمت ناب وی.

افلاک نمای خیام: مجتمع فرهنگی زیربنایی افلاک نمای نیشابور حدود ۲ هزار و ۸۸۹ مترمربع دارد که در سه طبقه احداث شده است. از این وسعت حدود ۲ هزار و ۸۰۰ مترمربع سقف محصور، ۳۷ مترمربع رواق کناری و ۵۲ مترمربع هم به کنسول و سردر ورودی اختصاص داده اشده است.

ساخت این افلاک نمای عظیم بیش از دو دهه طول کشید و درنهایت در سال ۱۳۹۷ افتتاح و کار خود را به طور رسمی شروع کرد.