اگر در برنامه سفر به نیشابور به دنبال بیشترین جاذبه در کمترین زمان هستید بهترین پیشنهاد برای شما بازدید از کاروانسرای نیشابور یا همان رباط شاه عباسی است. این کاروانسرا به نوعی امروزه تبدیل به خانه صنایع دستی نیشابور شده است. به گونه ای که هنرمندان از فیروزه تراشان و گیوه بافان و چوب تراشان و نوازنده های سنتی اینجا غرفه ای دارند و شما می توانید ضمن دیدار و کسب اطلاعات دربارۀ هنرشان می توانید از صنایع دستی خراسان سوغاتی تهیه کنید. این کاروانسرا دو موزه ی ارزشمند نیز دارد اولی موزه اشیای تاریخی و دومی موزه حیات وحش است. در ادامه مفصل با این مجموعه جاذبه گردشگری آشنا می شویم.
معرفی بنای کاروانسرای شاه عباسی نیشابور
حتما شما هم ماجرای 999 کاروانسرای شاه عباسی ایران را شنیده اید، نقطه اوج این داستان نیشابور است. شهر اسرارآمیزی که روزگاری مرکز صنعت و دانش و تجارت بوده است، جدا از اسناد و شواهد تاریخی این ادعا را راه ابریشم اثبات می کند، آن جا که نیشابور یکی از ایستگاه های اصلی این جاده بوده است. چرا که از دیرباز نیشابور تجار بزرگی داشته که بهترین فیروزه ی جهان را صادر میکردند، سفال و سرامیک نیشابور را به تجار دیگر نقاط جهان می فروختند و بسیاری محصولات کشاورزی. اطراف نیشابور کاروانسرا ها و رباط های زیادی را می توان پیدا کرد که یکی از مهمترین آنها که امروزه در بافت شهری نیشابور کنونی هم واقع شده و دسترسی به آن بسیار آسان است دیدنی های بسیاری را در خود جای داده و شما را به تماشا می خواند.
معماری رباط شاه عباسی
کاروانسرای شاه عباسی که در میان مردم نیشابور به رباط شاه عباسی شهرت دارد. از بناهای مهم شهر بوده است که در گذشته در خارج از یکی از دروازه های شهر نیشابور (دروازه ی مشهد) واقع شده بوده است. با گسترش شهر، این بنا امروزه در مرکز شهر و مجاور خیابان اصلی نیشابور امروز قرار گرفته است. این بنا در نوع کاروانسراهای دشت قرار می گیرد. به سبک چهار ایوانی ساخته شده است که اوجی است از معماری صفوی.
در هر طرف از ورودی 12 طاقنما به شما خوشامد می‌گویند. ورودی کاروانسرا کمی به جلو آمده، گویی که به استقبال میهمانانش قدم به پیش گذاشته است. از ورودی که داخل شوید به هشتی می‌رسید. گنبدی مرتفع بر روی طاقنماهای احداث شده فضایی ساخته تا دو طبقه ی داخل هشتی را در بر بگیرد و شما را به حیاط مرکزی کاروانسرا هدایت کند. درختان بلند و حوضی در میانه ی کاروانسرا گرمای روزهای تابستان را می گیرد و چشم را می نوازد. در اطراف 24 حجره قرار گرفته اند. پشت این حجره ها فضای استراحت چارپایان و ساربانان بوده است. به قرینه حجره های بیرون سکوهایی قرار گرفته تا مال و بار کاروان را جای دهد و حال اهل کاروان را به جای آورد.
تاریخچه کاروانسرای نیشابور
گفتیم این بنا در عهد صفوی و در کنار دیگر کاروانسراهای صفوی به قصد ایمنی و رفاه کاروانسراهای تجاری ساخته شده است. در گذشته در مقابل آن آب‌انباری ساخته شده بود که دو بادگیر آب آن را خنک می‌کیرد و جریان هوا را به درون می کشید تا از گندیدگی اش جلو گیری کند. امروزه اثری از آن بادگیرها نیست.
این کاروانسرا در اواخر قاجاریه و اوایل پهلوی محل نگهداری کودکان بی سرپرست و مستمندان بوده است، مدتی هم به ژاندار مری اختصاص می یابد. بعد از انقلاب هم در اختیار جهاد سازندگی قرار می گیرد و به عنوان انبار مورد استفاده قرار می گیرد. و در نهایت در سال 1374 شمسی همزمان ب برپایی کنگره جهانی بزرگداشت عطار نیشابوری تحت مالکیت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی قرار می گیرد. توسط این سازمان مرمت و بازسازی می شود و تبدیل به یکی از مراکز گردشگری و پایگاهی برای فعالان صنایع دستی نیشابور می شود.
چه چیزهایی در کاوانسرای نیشابور منتظرمان است؟
موزه باستان شناسی نیشابور
این موزه در واقع بزرگ‌ترین موزه باستان شناسی شرق کشور به حساب می‌آید. از جمله اشیایی که در این موزه می‌توانید ببینید تعداد 150 قطعه سفال مربوط به دوره های مختلف و همچنین 75 سکه کشف شده از ادوار مختلف تاریخ است. برای پی بردن به ابعاد مختلف تاریخ اسرارآمیز نیشابور این موزه یکی از منابع مهم و پراز شواهد تاریخی است.
موزه حیات وحش نیشابور
اگر قصد دارید در سفر به نیشابور در میان گونه های مختلف جانوری قدم بزنید و آن ها را از نزدیک ببینید، حتی بعضی از گونه هایی که منقرض شده اند موزه حیات وحش نیشابور شما را به قلب حیات وحش ایران می برد. جایی که گونه های مختلفی از پرندگان وحشی، خزندگان سمی، پستانداران خطرناک و گونه های نادری از آبزیان و حشرات تاکسیدرمی شده و برای بازدید شما در کنار هم جمع شده اند. ورود به این بنا که در ضلع جنوب غربی کاروانسرای نیشابور قرار گرفته است برای عموم آزاد و هزینه بازدید از آن 20.000 تومان است. گفتنی است در این موزه که به همت آقای حصاری و همسرشان خانم اشراقی راه‌اندازی شده و حیوانات به دست ایشان شکار و تاکسیدرمی شده اند. حضور کسی که از شکار و تاکسیدرمی تک تک این حیوانات خاطره ای برای گفتن دارد لطف دیگری دارد که قطعا به یکی از به یاد ماندنی ترین خاطرات سفر به نیشابور تبدیل خواهد شد. بیش از 450 گونه مختلف جانوری انتظار ملاقات با شما را می‌کشند.
کارگاه های صنایع دستی
در حجره های دور حیات مرکزی کاروانسرا صنایع دستی مختلف قرار گرفته اند. از فیروزه فروشی تا منبت کاری و فرت بافی. در بازدید از رباط عباسی نیشابور می توانید هم با صنایع دستی نیشابور آشنا شوید و هم در صورت تمایل می توانید به عنوان سوغات و یادگاری سفر خرید کنید.
چگونه به کاروانسرای نیشابور برویم؟ دسترسی
دسترسی به کاروانسرای تاریخی شهر نیشابور بسیار آسان است. این بنای مهم و زیبا در دل شهر نیشابور و در مجاورت یکی از خیابان های اصلی شهر قرار گرفته است. خیابان امام خمینی قبل از میدانِ خیام.
اگر بعد از بازدید از مقبره خیام و عطار و کمال الملک تصمیم دارید به کاروانسرای نیشابور بیایید، کمتر از 5 کیلومتر فاصله دارید. ابتدا از بلوار خیام به بلوار جمهوری بیایید، سپس مسیر را مستقیم ادامه دهید تا به میدان خیام برسید، کاروانسرا در ضلع جنوب غربی این میدان قرار دارد.
زمان و هزینه بازدید
برای دیدن این کاروانسرای تاریخی می توانید هر موقع از سال به آن مراجعه کنید. ساعت بازدید آن از 7 صبح لغایت 19 شب می باشد. گفتنی است ورود به این مجموعه تاریخی نیاز به تهیه بلیت ندارد و برای عموم مردم شهر، گردشگران و علاقمندان به تاریخ و صنایع دستی آزاد و رایگان است.
در بازدید از کاروانسرا کجا پارک کنیم
برای بازدید از این بنا می تواند خودروی خود را در خیابان های مجاور و یا پارکینگ هایی که در ضلع شمالی خیابان امام خمینی قرار دارند پارک کنید. در نقشه ی زیر این قسمت ها را مشخص کرده ایم.
روی این متن کلیک کنید و فهرست کامل 100 جای دیدنی نیشابور را اینجا بخوانید
جاذبه های اطراف
آرامگاه خیام: بنای آرامگاه خیام را هوشنگ سیحون طراحی کرده است. همانطور که می دانید سیحون را به عنوان معمار مقابر مشاهیر ایران می‌شناسند. او سعی داشت تا شخصیت بزرگان ایرانی را در هیبت معماری بنای آرامگاهشان به نمایش درآورد تا بازدید کنندگان از بنای یادبود آنها به شناخت بیشتری از صاحبان مقبره برسند. شاید سخت ترین کارفرمای سیحون خیام بوده است چرا که شخصیتی پیچیده و تخصص هایی بسیار داشته است
آرامگاه عطار و کمال الملک: عطار یکی از پرآوازه ترین نام های عرفان و ادبیات فارس زبانان که جزو اولین معلم های مولانای بلخی است و کتاب های بسیاری را از خود به یادگار گذاشته ؛یکی از بزرگان نیشابوری است که در حمله ی مغول و به دست سربازان مغول کشته شد. مقبره ی این حکیم پرآوازه در شهر نیشابور و در باغی زیبا در جنوب شرقی نیشابور واقع شده است. زیارت قبر عطار مقدمه ای است برای آشنایی با اندیشه ها و حکمت ناب وی.
سایت موزه شادیاخ: شادیاخ شهر کهن نیشابور است که پس از حمله مغول ویران شده است. بنا به آثار کشف شده و پژوهش های صورت گرفته محله ی شادیاخ یکی از محله های مهم و به نوعی اعیان شهر بوده است. در ادوار مختلف تیم های باستان شناسی به کاوش در این منطقه پرداخته و بخشی از شهر را کشف کرده اند که می توانید در میانه ی این شهر، درست در میان تاریخ قدم بزنید.
دهکده چوبین: این دهکده یک سازه چوبین است که توسط یک مهندس سازه ساخته شده و در مقابل زلزله شدید هم مقاوم است. در این دهکده فضاهایی چون کتابخانه، رستوران، آلاچیق، مسجد، نانوایی، آشپزخانه، وضوخانه و سوییت ساخته و اجرا شده است. که می تواند سفری کوتاه به جهان رویا ها را برای شما و به خصوص کودکان همراهتان به ارمغان آورد.
مسجد جامع نیشابور: ما ایرانی ها وقتی نام مسجد را می شنویم. چشم های ذهنمان یک گنبد و دو منار در طرفین آن تصور می کند. این تصور قالب و یا آرکی تایپ ذهنمان از مسجد است. مسجد جامع نیشابور را برای همین باید دید. جایی که تصورات ما از مسجد کمی تغییر می کند. در این مسجد خبری از گنبد و مناره نیست. شاید هم به همین دلیل است که کمتر مورد توجه قرار گرفته است، حال آنکه در این تفاوت رمز و رازهای بسیاری قرار دارد که باید به آن عمیق تر نگاه کرد.
بازار سرپوش نیشابور: بازار نیشابور دفتری است که از تاریخ به یادگار مانده. دفتری که از عهد صفوی و یا حتی پیش از آن برایمان به یادگار مانده. تکه هایی از این دفتر در دوره افشار و تکه هایی هم در زمان قاجارها به شیرازه ی تاریخ گره خورده. القصه که موزه ای زنده در میانه شهر امروزین نیشابور انتظارتان را می کشد. در میان بازارهای سنتی خراسان آن چیزی که در نیشابور می بینید بدیل و مثالی ندارد. البته قطعاتی از ستون فقرات نیشابور گذشته به جا مانده و شما باید این تکه های پازل تاریخ را خود به در کنار یکدیگر قرار دهید تا اسرار این ققنوس‌شهر تاریخ را کشف کنید.
بازار فیروزه فروشان نیشابور:
