خانه کمال الملک کجاست؟ خانه‌ای که معمارش استاد نقاش بود

خانه ای که یک نقاش طرح و نقش‌اش را کشیده و خود به دست خودش ساخته. تصورش را بکنید خطوط این خانه را کمال الملک در ذهنش قلم زده و چونان یک قالی خشت به خشت را گره به گره بافته و این بار به نقاش نقشش را در یک اثر معماری تداعی کرده است.

قبلا مشهور بوده که کمال الملک به نیشابور تبعید می شود و این درخت با شکوه باغ هنر ایران زمین بالاجبار سال های کهن سالی‌اش را در باغ نیشابور سایه گسترانده؛در حالی که این قول چندان درست نیست و کمال الملک خود نیشابور را بر می‌گزیند و با مشورت دوست و رفیق شفیق خود مرحوم سالار گنجی باغ وسیعی را خریداری می کند و در آن عمارتی هنرمندانه و با ذوقی ظریف بنا می کند. آنچه امروزه از این باغ و بنا به جای مانده نه تمام آن زیبایی و ذوق بلکه بخش کوچکی از آن است اما دریای ارزشمندی است که روزگار به این شهر نیشابور و نسل آینده‌‎ی ایران بخشیده است.

داستان مهاجرت کمال الملک به نیشابور

محمد غفاری معروف به کمال الملک (1319–1224) نقاش مشهور و پرنفوذ تاریخ هنر معاصر ایران پس از مشکلاتی که در دستگاه دولتی پیدا کرد از مدرسه صنایع مستظرفه استعفا داد، از کار دولتی دست کشید، و در تاریخ 22 اردیبهشت سال 1307 به روستای حسین آباد در نزدیکی فیروزه مهاجرت کرد و تا پایان عمر در همین روستا در در ملک شخصی خود که به گفته برادر زاده اش پنج سال پیش از مهااجرت به نیشابور خریده بود زندگی کرد و در این دوران میهمانان مهمی را نیز در همین خانه باغ از جمله شهریار و هنری ماسه، ایران شناس فرانسوی، پذیرا بود. او وصیت کرد پس از فوت در حیاط همین خانه به خاک سپرده شود اما بنا به دلایلی در مکان کنونی در کنار مقبره شیخ عطار در نیشابور دفن شد. خانه استاد در روستای حسین آباد که محلی ها به احترام استاد آن را حسین آباد کمال می نامند، پابرجا است و در دو نوبت از سوی سازمان میراث فرهنگی مرمت شده است.

معماری خانه استاد کمال الملک

خانه کمال الملک در زمان حيات استاد داراي باغي به مساحت تقريبي ده هكتار بوده كه در آن انواع درختان ميوه از قبيل هلو، زردآلو وانگور كشت مي شده است.  بنا اصلی زيربناي تقريبي 200 مترمربع داشت و داراي معماري ساده با شش اتاق به ابعاد تقريبي 4 در 5 متر بود ، در قسمت شمال حياط چند اتاق به عنوان مطبخ و تنورخانه و انبار ساخته شده که در طي سال هاي اخير توسط اداره کل ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري خراسان رضوي مرمت و احياء گرديده است.

ابوالقاسم کحال زاده نقل می کند. مهر سال 1308 در نیشابور به قریه حسین آباد و منزل کمال الملک رفته تا با او دیدار کند. در این دیدار استاد گفتگو را در وصف خانه این طور آغاز می کند: اسلوب و نقشه‌ی این خانه را خودم طراحی کردم و روشنایی اتاق ها را به گونه ای تنظیم کرده ام که نور از بهترین سمت به تابلو ها بتابد. کحال زاده می گوید تابلو ها همه رو به دیوار و پشت به فضا نصب بود. استاد که تعجب مرا از این وضعیت دید پرسید تعجب می کنی که چرا تابلو ها همه رو به دیوار و پشت به اتاق نصب شدند؟ و استاد کمال الملک ادامه دادند؛ این کار به این خاطر است که این تابلوها هریک یادگاری بسیار عزیز از ایام جوانی و سالهای گذشته ی عمر پر مشقت و خاطره های تلخ و شیرین زندگی من است. هر قلمی که بر تابلوها زده ام را به یاد دارم. هر کسی این تابلو ها را دیده اگر نقاش و هنرمند و هنرشناس بوده تعریف و تمجید کرده و اگر مخاطبی عامی و بی اطلاع بوده حرفی زده است. تمام این ها را به یاد دارم حتی اگر حسودان و تنگ نظران درباره آثارم چه گفته اند. به همین دلیل اگر به این تابلو ها زیاد نگاه کنم متاثر می شوم. نا گزیر بیشتر وقت خودم را با مطالعه کتاب و گردش در باغ و صحرا و زراعت می گذرانم و از اقامت در نیشابور بسیار راضی و خوش وقتم به خصوص که با تلاش مرد بزرگواری مثل سالار معتمد گنجی دوستان فراوانی در این دیدار پیدا کرده ام و اغلب وقتم را در باغ تقی آباد سالار معتمد با این دوستان و آشنایان می گذرانم.

آدرس خانه کمال الملک در نیشابور

منزل کمال‌الملک اثری متعلق به دوره ی پهلوی اول است که در روستای حسین‌آباد و در فاصله ۵ کیلومتری جنوب شهر فیروزه قرار دارد؛ این بنا در دی ماه سال ۸۲ در فهرست آثار ملی با شماره ی 8958شده است.

چند خاطره از استاد کمال الملک

دکتر قاسم غنی از رفیقان شفیق استاد کمال الملک بوده اند. دکتر غنی نقل می کند وقتی به فکر افتادم شرح حال ایشان را بنویسم و میلم این بود که ایشان شرح حال خود را تقریر و املا کنند و من عینا گفته های ایشان را بنویسم، چندین بار استدعا کردک قبول نمی کردند حتی روزی با لحن شکایت و ملامت فرمودند :«فلانی من گوشۀ بیابانی را اختیار کرده به دو فنجان شیر قناعت کرده ام که بقیه عمر را بکوشم گذشته را فراموش کنم. چرا می خواهید گذشته‌ای را که غالب آن تلخ و ناگوار بوده به یاد بیاورم». اما در نهایت استاد کمال الملک قبول می کنند و چند روز در باغ تقی آباد که متعلق به مرحوم سالار معتمد بود مشغول به این کار شدند. و سرگذشت خود را می گفتند و دکتر غنی می نوشتند.

قاسم غنی همچنین درباره تاریخ تولد کمال الملک می گوید که تاریخ تولد استاد را این گونه نوشته اند: «در سال هزار و دویست و شصت و چهار هجری قمری متولد شده» نمی دانم مطابق چه مأخذ تاریخی به طور قطع اظهار عقیده شده که در 1264 متولد شده است چون در طی شرح حالی که خود گفتند هیج وقت به طور دقیق اشاره نکردند چه سالی متولد شده اند و بارها این سوال را از ایشان کرده ام و به تحقیق ندانسته ام البته به قرائن دیگر این قدر معلوم است که در سال های اول سلطنت ناصر الدین شاه متولد شده اند ولی به طور قطع نمی توان یقین کرد که تاریخ تولد او در 1264 بوده یا سال قبل یا دو سال بعد.

به گفته خود کمال الملک پنج سال غالبا مشغول کشیدن تابلوی تالار آیینه بوده است.

آدرس و بهترین مسیر دسترسی به خانه کمال الملک

برای رسیدن به این جاذبه باید خود را به شهرستان فیروزه برسانید که در 22 کیلومتری نیشابور قرار دارد. می توانید از وسیله شخصی، تاکسی های فیروزه و یا ترمینال محلی نیشابور استفاده کنید. اما اگر با خودروی شخصی از جاده تهران- مشهد می آیید نرسیده به نیشابور از نزدیک فیض آباد به سمت فیروزه تغییر مسیر دهید. به فیروزه که رسیدید 5 کیلومتر تا رسیدن به روستای حسین آباد کمال برانید،  به روستا که رسیدید سه راهی را به سمت چپ بپیچید و با استفاده از تابلوی راهنما و یا نقشه های انلاین به خانه ی تاریخی کمال الملک می رسید.

بهترین زمان و شرایط بازدید از خانه تاریخی کمال الملک

بهترین زمان بازدید از این بنا به فصل بازدید از نیشابور و فیروزه بستگی دارد. هوای بهار نیشابور فوق العاده است اما اگر تابستان به نیشابور سفر می کنید طوری برنامه ریزی کنید که در ابتدای صبح یا عصر از این جاذبه دیدن کنید تا گرمای هوا آزارتان ندهد. پاییز نیز نیشابور بسیار زیباست و هوای خوبی دارد. اگر هم از گردش در هوای سرد لذت می برید چون این بنای تاریخی فضایی محصور است مشکل جندانی نخواهید داشت و خبر خوش اینکه بازدید از این بنا هزینه و ورودی ندارد و آزاد و رایگان است.

مقبره کمال الملک کجاست؟

گفتیم وصیت کمال الملک این بود که در همین خانه به خاک سپرده شود اما بنا به دلایلی این وصیت محقق نشد، البته که مردم نیشابور حق این شاعر بوم های رنگی را به نیکی ادا کردند و مکان دفن او را در مجاورت حکیم و عارف وادی عشق حضرت عطار در باغی به همین نام ( باغ عطار ) به خاک سپردند. بعد ها انجمن آثار ملی به سرپرستی هوشنگ سیحون مقبره ای برازنده ی این استادِ هنرمند ایران بنا کرد. مقبره ای زیبا و متواضع درست همچون شخصیت خود کمال الملک.

جاذبه های اطراف خانه کمال الملک در شهرستان فیروزه‌ی نیشابور

معدن فیروزه: معدن فیروزه نیشابور؛ کهن ترین معدن فعال جهان در نزدیکی این جاذبه گردشگری قرار دارد. البته بازدید از این معدن برای عموم و در هر زمان آزاد نیست اما در بازهایی بازدید عمومی از طریق برخی آژانس ها اجرا می شود که می توانید همراه با آنها از این جاذبه شگفت انگیز دیدن کنید.

دریاچه سی سر نیشابور:

باغ نشاط:

روستای بار:

روستای خانلق: